Ana

Azərbaycan-dilində övladı olan qadına ana deyilir. Ana məhəbbəti, Mehriban ana, Anasına bax, qızını al! Öz balalarına nisbətən heyvan, balası olan heyvana balası olduğu üçün özünə anası deyilir. Quzular analarını əmirlər. Yaşlı qadına müraciət etdikdə də bizdə ana sözü işlənir. Ana, bir az su verin. Bir şeyin əsas qismi, kökü mənasında da ana sözü işlənir. Məsələn: Ana çay, Ana zoğ, Ana dili və s.

“Umm” sözü ərəb-dilində “uşağın özündən doğulduğu qadın (validə) kimi məşhur mənasından başqa daha ümumi olaraq, hər hansısa bir əşyanın başlanğıcında və ya varlığında, yetişdirilməsində və yaxşılaşdırılmasında əsas ünsürü ifadə edir. Xəlil ibn Əhmədə görə hər hansısa bir məsələdə daha sonra gələnlərin özünə bağlı olduğu hər bir şeyə “umm” deyilir. Necə ki, bütün elmlərin qaynağı olan Lövhü-Məhfuza “Ummul-Kitab” deyilmişdir (Rağib əl-İsfahani, əl-Mufradat). “Şübhəsiz ki, o, yanımızdakı Ana Kitabdandır. O, ucadır, hikmətlə doludur” (Zuhruf surəsi 4).

Qurani Kərimdə ana sözünün əvəzinə validə sözü də işlənmişdir. Validə sözü bir çox ayələrdə keçir. Əhzab surəsinin 6-cı ayəsində Məhəmməd peyğəmbərin (ona və ailəsinə salam olsun) xanımları möminlərin anaları olaraq göstərilmişdir. Ayəni oxuyaq: “Peyğəmbər möminlərə onların özlərindən daha yaxındır. (Möminlər peyğəmbəri özlərindən çox sevməli, onun hər bir əmrini sözsüz yerinə yetirməlidirlər). Onun övrətləri (möminlərin) analarıdır (heç kəs onlarla evlənə bilməz)” (Əhzab surəsi 6). 

İslam hüququna görə ana baxımından bir uşağın nəsəbi, özünü dünyaya gətirən qadınıa təsbit edilir. Buna görə də başqa bir şərtə ehtiyac olmadığı kimi bir qadının dünyaya gətirdiyi, doğduğu uşağı rədd etməsi mümkün deyil.

Ana insanın dünyaya gəlməsi üçün böyük bir səbəbdir. Dünyaya gəlməyimizdə böyük əziyyətləri olan analarımızın haqqını nə qədər etsək də ödəyə bilmərik. Ananın haqqının böyük olmasını Allahın Rəsulu belə xəbər vermişdir: ... İbrahim ibn Abdullah əl-Həkəmi, Muhamməd bin Abdullah əl-Ənsaridən, Əbu Asim ən-Nəbildən (Allah hamısından razı olsun), dedilər:

 - Bizə Bəhz ibn Həkim atasından, o da babasından belə dedi:

 - Dedim:

- Ya Rəsulullah! Kimə daha çox yaxşılıq edim?

Dedi:

- Anana!

Dedim:

- Sonra kimə?

Dedi:

-  Sonra anana! Sonra atana! Sonra daha yaxından olanlara, sonra ondan sonra olan yaxınlarına!

Gördüyümüz kimi Allahın Rəsulu (ona və ailəsinə salam olsun) anamıza xüsusi olaraq iki dəfə diqqət yetirməyimizi bizə tövsiyə edir. Əlbəttə atanın haqqı da böyükdür və bu yazıda sadəcə anaya aid fəziləti qeyd etdim. 

Əkrəm Həsənov (ilahiyyatçı).